İhsan Bilinci/İnsan Bilici

İnsan toplum içinde, toplumla iç içe yaşayan sosyal bir varlıktır. Alışverişten ticarete, arkadaşlıktan dostluğa, komşuluktan akrabalığa kadar uzanan her çeşit iş ve ilişkide; mahalleden beldeye, köyden şehire, gündüzden geceye her türlü zaman ve zeminde birbiriyle etkileşim halindedir. İletişim kurduğu kişilerle ya temeli sağlam ve samimi ilişkiler içerisindedir, ya da o ilişkiler temelsiz ve yüzeysel bir bağdan ibarettir.

Yapmış olduğu işler de aynı kurduğu ilişkilerle doğru orantılıdır. Ya ihsan bilinciyle hareket eder ki Allah'ın hoşnutluğunu kazanmaya çalışır. Zira, “Her ne kadar, O’nu görmese de Allah onu görmektedir.” (Buhârî, “Tefsîr”, 31/2) Ya da insanlar bilsin diye iş tutar ki topluma gösterdiği yüzle takdir toplar. Zira ona göre, başkalarının onayından geçmek ve göze girmek, ancak filtrelenmiş işlerle gerçekleşir.

Kimileri “İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır.” (Buhârî, Mağâzî, 35.) ilkesinden yola çıkarak konumuna ve sorumluluklarına dört elle sarılır. Zira o, aldıklarıyla değil verdikleriyle hayatına anlam katar. Kimileri de kendisine faydası olan ne var, hangisi menfaatine uygun, bunun derdiyle oradan oraya savrulur. Zira, çıkar odaklı her davranış kendi içinde dinmez fırtınalara dönüşür.

Kimileri, her ne işle mes'ul ise, elinden gelen gayreti gösterme şevkindedir. Zira, “...İşlerinizi iyi yapın. Şüphesiz Allah iyi iş yapanlar sever.” (Bakara, 2/195.) ilahi düsturuyla hareket eder. Kimileri de meşgul ettiği vazifesinin her anında görünme peşindedir. Zira emek vererek iş ortaya çıkarmak yerine, daha fazla nasıl görünürüme çaba sarfeder.

Kimileri, sahne arkasında bütün işi üstlenir, ekibi harekete geçirir, müsbet sonuca erdirir. Zira, bilir ki, “İnsan ancak çabasının sonucunu elde eder.” (Necm, 53/39.) Kimileri de sahne önünü boş bırakmaz, rol yapma kabiliyetiyle kocaman alkış toplar. Zira, ona göre önemli olan harcanan efor değil, göz önünde olma ve gözde kalma ödülünün gerçekleşmesidir.

Kimileri, amel, eylem ve ibadetlerinde usule, gayeye, fıtrata uygun hal ve davranış sergiler. Zira, “Allah her konuda ihsanı emretmiştir...” (Müslim, Sayd, 57) ve yüce Allah, yapılan işin, sağlam ve iyi yapılmasından hoşnut olur. (Beyhâki, Şu'abu'limân,) Kimileri de günü kurtaran cüce gösterilerde bulunur ama bunu dev erdemlermiş gibi reklam eder. Zira o, küçücük işi marifet, azıcık aşı ziyafetmiş gibi gösterme eğilimindedir.

Kimileri, gündelik basit işleri iyi niyet, samimiyet ve güzel düşünceleriyle salih amele dönüştürebilir. Zira, onun nazarında “İnsanlar işlerini ihsanla yapmalarına göre değer kazanır.” (Hz. Ali) Kimileri de değerli olan her şeyi kötü niyetiyle, sahte maskesiyle, nahoş tavrıyla şekilciliğe çevirir. Zira, yapılan işin nitelik ve niceliğinden ziyade imaj ve sunumu onun için geçerlidir.

Ama unutmayalım ki, “Sonunda, gizliyi de açığı da bilenin huzuruna çıkarılacaksınız ve O size yapmış olduklarınızı haber verecektir.” (Tevbe, 9/105.) ayetinde geçen o hesap günü gelecek ve nihayetinde de “Ben, erkek olsun, kadın olsun, sizden hiçbir çalışanın amelini zayi etmeyeceğim...” (Al-i İmran, 3/195.) ilahi fermanınca ihsan üzere iş kuran ile görünmekle var olanların farkı gün yüzüne çıkacaktır.